កងទ័ពជើងទឹកប្រទេសបារំាង

ជាភាសាផ្លូវការ​ហៅថា កាប៉ាល់ម៉ារីនជាតិ ហើយជារឿយបានហៅថា ឡារ៉ូយ៉ាលី គឹជាដៃសមុទ្រនៃកំពង់ផែទាហ៊ានបារំាង។ វាមានកប៉ាល់ជាច្រើនដាក់ជាជួរ ដែលមកពីទូកសម្រាប់ល្បាត ដើម្បីណែនាំផ្លូវអ្នកប្រឌិតកាំជ្រូក នៅលើនាវាសម័យបុរាណ ហើយការធ្វើនាវាចំណតយន្តហោះនុយក្លេអែ និងកប៉ាលមុជទឹកដោយមាននុយក្លេអែ ចំនួន ១០។ចំពោះបាវចនានៃកងទ័ងជើងទឹកប្រទេសបារំាង គឺ ជាកិត្តិយស បេតុប្រទេស ក្លាហ៊ាន វិន័យ ពាក្យទំាងអស់នេះត្រូវបានដាក់នៅ លើនាវាគ្រប់ទាំអស់។
ប្រវត្តិសាស្ត្រ

កងទ័ពជើងទឹកបារំាងត្រូវបានទទួលស្គាល់យ៉ាងពេញចិត្ត ស្តេច។ ហេតុផលមិនត្រូវបានទទួលស្គាល់ច្បាស់លាស់ទេ ប្រភពខ្លះបានអោយដឹងថា វាគឺសម្រាប់ទំនាក់ទំនងទំនៀមទំលាប់ ទៅនឹងរាជាធិបតេយ្យបារំាង។ ខ្លះទៀតនិយាយាថា មុនពេលត្រួវបានអោយឈ្មោះថាប្រជាជាតិ កងទ័ពជើងទឹកបានមានឈ្មោះថា ​ស្តេច ឬហៅធម្មតា ពីព្រោះតែជាតំបន់ទីបញ្ជាការ នៅផ្លូវខ្លីមួយនៅក្នុងទីក្រុងបារីស។កងទ័ពជើងទឹកមិនចូលចិត្តចំបាំងជាមួយកងទ័ពជើង ទឹកនៅចក្រភពជើងទឹកទៀតទេ ដែលដូចទៅនឹងកងទ័ពជើងទឹកចក្រភពអង់គ្លេសទេ។

ពាក់កណ្តាលយុគសម័យ

ប្រវិត្តសាស្ត្រនៃកងទ័ពជើងទឹកបារំាងត្រឡប់មកពាក់កណ្តាលយុគសម័យវិញ នៅពេលត្រូវបានចាញ់ចំបាំងរបស់ប្រទេសអង់គ្លេសនៅឯបាតល ហើយនិង ហ្គាសធិឡេន ដែលអង់គ្លេសជាអ្នកកាន់កាប់តំបន់បាតល នៃ ឡារ៉ូហ្យែល។

តំបន់កូលប៊ឺត

កងទ័ពជើងទឹកមានសភាពរឹងបឹងនៃថាពលជាតិ អំឡុងពេលសតវត្សរ៏ទី ១៧ ជាមួយស្តេចហ្វីសបារំាងទី១៦។​ នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ស្តេច សាន់ កងទ័ពជើងទឹកបារំាងត្រូវបានផ្តល់ហិរញ្ញវត្ថុ និង សម្ភារះ ការគ្រប់គ្រងនូវអ្វីផ្សេងៗ មុបពេលទទួលជ័យជំនះ ក្នុងសង្រ្គាម៩ឆ្នាំ ដើម្បីប្រឆាំង នឹងកងទ័ពជើងទឹកស្តេច​និងកងទ័ពជើងទឹករបស់ប្រទេសហុលឡង់។ មានការទស់ទែងគ្នាអំពីហិរញ្ញវត្ថុ ទោះបីជាយ៉ាងណា
ក៏ដោយ បង្ខំអោយកងទ័ពត្រឡប់មកផែវិញ ហើយអង់គ្លេសនិងហុលឡង់បានផ្តើមគំនិតអនុញ្ញាត អោយមកវិញ។មុនពេលសង្រ្គាម៩ឆ្នាំនៅក្នុងសង្រ្គាមហុលឡង់ មានការរៀបចំជ័យជំនះយ៉ាងមឹងមាត់
លើការចូលរួម កងនាវារបស់ ប្រទេស អេស្បាញ និង ប្រទេសហុលឡង់
នៅឯកការប្រយុទ្ធគ្នានៅប៉ាឡឺម៉ូ។

សតវត្សរ៏ទី ១៨
នៅសតវត្សរ៏ទី ១៨បានឆ្លុះបញ្ជាំងអោយឃើញថា កងទ័ពស្តេចចាប់ផ្តើមគ្របដណ្តប់ ដែលរៀបចំដាក់ទោស
នូវចំនួនលេខឈ្នះសំខាន់ៗនៅក្នុងប្រទេសបារំាង។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ កងទ័ពជើងទឹកប្រទេសបារំាងនូវតែបន្តទទួលជោគជ័យ ជំនះលើពិន្ទុផ្សេងៗទៀត។ដូចជាការឃោសនាបញ្ជុះបញ្ចូល ទ្វីបអង់តាក់តិច ដោយលោក ភ្យិចហ្វឹត ឌី ឡា ម៉ូតទី ។នៅក្នុងឆ្នាំ ១៧៦៦ លោក ប៊ូហ្វែនវីលី ជាជនជាតិបារំាងដំបូង ដែលបានធ្វើនាវាចរណ៏ជុំវិញទ្វីប។
អំឡុងពេលសង្រ្គាមទាមទារឯករាជ្យអាមេរិក កងទ័ពជើងទឹកបារំាងបានប្រើបញ្ជីយ៉ាងដាច់ខាតក្នុងការគាំទ្រ ផ្នែក ឬ ទំព័ររបស់អាមេរិក។ ភាពខិតខំប្រឹងប្រែងដ៏សម្បើបនេះ បារំាងស្ថិតនៅក្រោម ឧត្តមនាវី​ឯកហ្រាសស៊ី ហើយបានទទួលជ័យជំនះកងនាវារបស់ចក្រភពអង់គ្លេស នៅឯចម្បាំង ហ្ឆីសាពីគគី ក្នុងឆ្នាំ ១៩៨១។ដូច្នោះ ការទទួលគ្រប់គ្រងផែនដី ហ្រែនកូ អាមេរិក កម្លាំងនឹងឈ្នះដែលកំពុងកើតមានឡើងនៅ ចម្បាំង យ៉កថោន។
ក្នុង ប្រទេស ឥណ្ឌា ឧត្តមនាវីឯក ស៊ូហ្វ្រេន ប្រឆាំងការឃោសនាបញ្ចុះបញ្ចូលប្រាក់ឈ្នូល នៅចក្រភពអង់គ្លេសក្នុងរវាងឆ្នាំ(១៧៧០-១៧៨០) ឧត្តមនាវីឯករង លោក អ៊ីហ្វាត ហុងឈី ធើ្វការតស៊ូសម្រាប់បង្រាបប្រឆាំងដោយទទួលបានជោគជ័យ។
បដិវត្តិន៏បារំាង បានទម្លាក់ចោល នាយទាហានជាច្រើននាក់ នៃត្រកូលអភិជន ក្នុងំណោមពូកគេ ក៏ប៉ុន្តែកងទ័ពជើងទឹកបារាំង
ពិការទាំងអស់។ការខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើអោយវាបង្កើននូវកម្លាំងដែលមានថាពលខ្លាំង ​ក្លាក្រោមការកាន់កាប់​ដោយលោក ណាំប៉ូលឡេអុង ទី១ ត្រូវបាន ប៉ាណ្ណូនា ឡិកាដោយលោក ឡាទូឈី ត្រេវីលី ដែលបានស្លាប់នៅក្នុងឆ្នាំ ១៨០៤។ ហើយចម្បាំងនៃ សមុទ្រ ក្នុងឆ្នាំ ១៨០៥ ជាកន្លែងរបស់ចក្រភពអង់គ្លេសប៉ុន្តែកងនាវាអេស្បាញ ហ្រ្វាន់កូ និងបម្រុងសាបសូន្យ។ កងនាវាជើងទឹកចក្រភពអង់គ្លេសបានធានារ៉ាប់រង
គ្រោះមហន្តរាយ ដែលគ្រប់គ្រងរហូតដល់ សង្រ្គាមលោកលើកទី ២។
ក្នុងឆ្នាំ ១៨១០ កងទ័ពជើងទឹកបារំាងបានទទួល ជោគជ័យយ៉ាងសំខាន់ដែលប្រឆាំងចក្រភពអង់គ្លេសអំឡុងពេល សង្រ្គាមណាប៉ូឡេអុងនីក គឺជាចម្បាំងកំពង់ផែដ៏ធំសម្បើ​ម សកម្មភាពកប៉ាលសង្រ្គាម នៅក្នុងមហាសមុទ្រឥណ្ណា ដោយឧត្តមនេវីឯក ឌុភឺយ៉ែរ។
មានកម្លាំងឡើងវិញនៅសតវត្សរ៏ទី ១៩
អ្នកអន្តរាគមន៏និយមទាំងអស់

តាមតែគេនិយាយ ក្នុងឆ្នាំ ១៨៥២ ណាប៉ូលេអុងទី ៣ ប្រកាសភាពល្បីល្បាញថា" ចក្រភព មានន័យថា សន្តិភាព" ប៉ុន្តែយ៉ាងពិតប្រាកដនោះគាត់​ត្រូវបានកាន់កាប់យ៉ាងរឹងមឹងម៉ត់ចត់បំផុត ទៅតាមភាពខ្លាំងក្លានៃ នយោបាយបរទេសដើម្បីអោយ ​កិត្តិគុណ និង ថាមពលរបស់បារំាងអោយយូរអង្វែងទៅ។ អំឡុងពេឡ ដែលកងទ័ពជើងទឹកបារំាងត្រូវបានជាប់ទាក់ទងនៅក្នុង សកម្មភាពពហុភាពជាច្រើនជុំវិញពិភពលោក។

ហ្វូងកោះ (ខែកក្កដា រាជាធិបតេយ្យ)

ឆ្នាំ ១៨៤២ កងទ័ពជើងទឹកបារំាងបានជិះកាប៉ាល់ទៅកោះ តាហ៊ីទី ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ឧត្តមនេវីឯក អាបែល អ៊ូតប៊ឺត​ឌូពឺទីត ធូអាស ។ បារំាងមានសកម្មភាពនៅទីនោះហើយបន្តការតាំងនូវដោយទូរទៅ រហូតដល់ សតវត្សរ៏ទី ១៩ ដែលក្មួយប្រុសរបស់គាត់ ឈ្មោះថា អាបែល នីកូឡាស ប៊ឺហ្គាសី ឌូពឺទីត ធូអាស បានធ្វើដំណើរដោយសន្តិភាពនៅកោះបណ្តុះភ្នំភ្លើង​ ម៉ារហហ្យូអីសាស ឆ្នំា ១៨៨០។

បទឧក្រិដ្ឋនៅសង្រ្គាម

ជំម្លោះរបស់ ណាប៉ូលឡេអុង ទី៣ ទៅ រុស៊ី​ជាបទឧក្រិដ្ឋមានឥទិ្ធពលក្នុងចក្រភព អូថូម៉ាន ដើម្បីអោយបារំាងទទួលជ័យជំនះក្នុងសង្រ្គាមឧក្រិដ្ឋ ខែ មិនា ១៨៥៤ ដល់ ខែ មិនា ១៨៥៦។ អំឡុងពេលសង្រ្គាម នេះ ណាប៉ូលឡេអុងបានបង្កើតនូវចំណងមេត្រីភាពនឹងគា្នជាមួយ ចក្រភពអង់គ្លេសដោយជោគជ័យ ដែលបានបន្ត ហើយបន្ទាប់មកសង្រ្គាមត្រូវបានបញ្ជាប់។

ណាប៉ូលឡេអុងទី ៣ តាំងលំនៅ ជាលើកដំបូងនៃអាណានិគមបារំាងគ្របដណ្តប់លើ ទី្វប ឥណ្ឌូចិន។ គាត់បានយល់ព្រម ទៅនឹងការធ្វើយុទ្ធការប្រដាប់អាវុធ ក្នុឆ្នាំ ១៨៥៨ ដើម្បីដាក់ទោសទៅដល់ប្រទេសវៀត ណាមដែលពួកគេធ្វើបាប គណះសេបកកម្មការតូលិកសាសនានិកបារំាង ហើយនឹង បង្ខំអោយតុលាការព្រមទទួលបារំាងមានវត្តមានក្នុងប្រទេសនោះ។ កត្តាដែលសំខាន់ក្នុងការវិនិច្ឆ័យរបស់គាត់គឺបានជឿជាក់ ថាបារំាងប្រថុយការក្លាយជា អាត្រាកម្រិតទីពីរ ​ ​ដែលអាចពង្រីកឥទិ្ធពលរបស់វាបាន ក្នុងអាស៊ីខាងលិច។ផងដែរនោះ គេខ្លះបាននិយាយថា បារំាង មានបេសកម្មស៊ីវិល បានកំពង់រាលដាល។ យថាហេតុនេះ ចូលលុកលុយ ពេញគ្រប់ទីកន្លែង ឆ្នាំ ១៨៦១ ។ ដោយឆ្នាំ ១៨៦២ សង្រ្គមកើតពាសពេញ និង វៀតណាមព្រមអោយខេត្តចំនួនបី នៅភាគខាងត្បូង ត្រូវបានបារំាងហៅថា តំបន់ចិនកូស៊ីន បានបើកកំពង់ផែចំនួន បីសម្រាប់ធ្វើជំនូញទៅប្រទេសបារំាង។ ដំណើរឆ្លងកាត់មិនយកតំម្លៃទេ នៃកាប៉ាល់សង្រ្គាមបារំាងទៅប្រទេសកម្ពុជា (១៨៦៧) មានសេរីភាពការផ្សាយសាសនារបស់បារំាង និង ផ្តល់សំណងដ៏ធំបារំាងតម្លៃ នៃសង្រា្គម។
សង្រ្គាមអភៀនលើកទី ២

ក្នុងប្រទេសចិន បារំាងបានចូលរួមក្នុងសង្រ្គាមអាភៀនលើកទី ២ ដែលយល់ស្របនិង ចក្រភពអង់គ្លេស ហើយឆ្នាំ ១៨៦០ ទាហានរបស់បារំាងចូលក្នុងទីក្រុង ប៉េជីង។ ចិនត្រូវបានបង្ខំអោយយល់ព្រម ធ្វើពាណិជ្ជកម្ម សិទ្ធិដាច់មុខ។ អនុញ្ញាត អោយនាវាចរណ៏ធ្វើដំណើរលើទន្លេ យ៉ាងហ្សី ដែលផ្តល់សិទ្ធិដល់ជនស៊ីវិលទាំងស្រុងហើយមានសេរីភាពខាងសាសនាគ្រឹស្ត និង ផ្តល់ចំណងមិត្តភាពរវាងចក្រភព អង់គ្លេស និង បារំាង។នេះគឺជាការចូលរួមក្នុងធ្វើអន្តរាគមន៏ ប្រទេសវៀតណាមតាំងនៅវិការដ្ឋានឆ្ងាយជាងឥទិ្ធពលប្រ​ ទេសបារំាងក្នុងការដឹកនាំប្រទេសចិន នៃឥទ្ធិពលគ្រប់ទីកន្លែងនៃភាគខាងត្បូងប្រទេសចិន។
ប្រទេសមិចស៊ិកូ

កងទ័ពជើងទឹកប្រទេសបារំាង បានបិទផ្លូវគមនាគមន៏ ពលអគ្គិសនីលំនាំ បានជោគជ័យក្នុងប្រទេសមិចស៊ិកូ ក្នុងសង្រ្គាម ម្សៅជាតិពុល ឆ្នាំ ១៨៣៨។វាគឺមានការជាប់ទាក់ទងយ៉ាងខ្លាំងក្នុងធ្វើអន្តរាគមន៏ប្រទេស បារំាងក្នុងប្រទេសមិចស៊ិកូ(មករា ១៨៦២ ដល់ មិនា ១៨៦៧) ។ ស្តេចណាលេឡុង ទី៣ បានដោះសារ ការបដិសេធទៅសាធារណះរដ្ឋមិចស៊ិកូ ដើម្បីសងទៅបំណុលបរទេស គម្រោង ការបង្កើតឥទិ្ធពល ក្នុងភាគខាងជើងប្រទេសអាមេរិក ដោយការបង្កើតនោះ បារំាងបានប្រគល់រាជាធិបតេយ្យ ទៅដល់មិចស៊ិកូ គម្រោងនេះត្រូវបានគាំទ្រដោយជនជាតិមិចស៊ិកូ សម្រាប់ប្រឆាំងនឹងការផ្លាស់ប្តូរពីភាពក្រៀមក្រំ ដើម្បីប្រឆាំងពួកបព្វជិតសាធារណរដ្ឋមិស៊ិកូ។

ប្រទេសកូរ៉េ

ក្នុងឆ្នាំ ១៨៦៦ កងទ័ពជើងទឹករបស់បារំាង ខំប្រឹងប្រែង ដើម្បីអាណានិគមជនកូរ៉េ អំឡុងពេល យុទ្ធទនាការបារំាងប្រឆាំងកូរ៉េ។ ផងដែរនោះកងទ័ពបារំាង មានវត្តមានយ៉ាងសំខាន់ក្នុងប្រទេសជប៉ុន ជាមួយ ទាហានអាកាសនៃក្រុមប្រយុទ្ធ​ក្នុងឆាំ្ន ១៨៦៣។រវាងឆ្នាំ​ ១៨៦៧ ដល់ ១៨៦៨ ការមានវត្តមាន ក្នុងប្រទេសជប៉ុនត្រូវបានរក្សាទុក ជុំវិញសកម្មភាពបេសកកម្មក្រុមទាហានបារំាងទៅ ប្រទេសជប៉ុន និងបន្ទាប់ពី សង្រ្គាមស៊ីវិលប៊ូហ្សីន ។

សង្រ្គាម ស៊ីណូ បារំាង

គម្រោងនៃកងទ័ពជើងទឹកប្រទេសបារំាងមានថាមពល បានមកដល់ចំណុចកំពូលភាគខាងលិចដ៏ឆ្ងាយ ក្នុង ពាក់កណ្តាលសតវត្សរ៏ទី ៨០។ ក្រុមកងទ័ពជើងទឹកពិសេស បានបែងចែកចេញជាពីក្រុម ក្រោម ការគ្រប់គ្រងនៃ ឧត្តមនាវីឯក អាម៉េឌេយ៉េ ឃូបប៊ឺ បានធ្វើឡើងក្នុងអំឡុង សង្គ្រាម ស៊ីណូ បារំាង (សីហា ១៨៨៤ ​ទៅ មេសា ១៨៨៥) បានឃើញថា សកម្មភាពសំខាន់ក្នុងអំឡុងពេលសង្គ្រាមឆ្នេរសមុទ្រ ចិន ដ៏យូរ និង​ ក្នុងសមុទ្រជុំវិញ តៃវ៉ាន់(ហូរម៉ូសា) ។